પ્રથાઓની કતારોને ...

પ્રથાઓની કતારોને મૂકો એક પાર

ક્યારેક રહી હશે જરૂરી, અસરદાર

હવે ઘડી રહે વ્યથા ને સૂક્ષ્મને ભાર 

સૂક્ષ્મપ્રદેશે સ્વયંભૂનો આવિર્ભાવ...

સ્થૂળે રહેવું રહ્યું હવે વિના સામાન

ઘડતર, ચણતર, રીત રિવાજ 

એક પ્રકારનાં મનો વ્યભિચાર 

વિધ્વંસ વત્ત, ખખડધજ વ્યાપાર!

એક જ માર્ગ જે રહ્યો સૂક્ષ્મ સમાન

સમર્પિત, સહજ, સુગમ, સકામ

ન વેઢ, ન ઢેર, ન 'ટોળાં' પ્રકાર

સહસા ઉદભવતાં અનુકૂળ ઊદગાર!

હોવાં અલબત્ અનુકૂળ, સપ્રમાણ

સમતોલ, સંતુલિત ને સર્વ સંગાથ

મૂળે હોવો રહ્યો સંવાદિત સહભાગ

આનંદ-ઉત્સવ ધામ સર્વ સોપાન...

પ્રણામ પ્રભુ...

પ્રથાઓનાં ઓડકાર દુર્ગંધ ભરેલાં હોય છે. કંઈક કેટલાય જમાનાઓનું ઊતરતું અસંદર્ભ જીવાતું હોય છે. એમાં ભાર અને આભાસ જ હવે રહ્યાં હોય છે.

આવિષ્કાર અને નાવીન્યને અટકાવતાં અંતરાયોમાં 'રિવાજો'નો રિવાજ કારણભૂત છે. 

દર સ્થાપિત સમયથી આગળ વધવું હોય તો નવતર પ્રયોગને અવકાશ આપવો રહ્યો.

પ્રથા અને પ્રયોગ એ સંદર્ભમાં વિરોધીઓ થયાં.

અહીં સંવાદિત અનુકૂલનની વાત છે. પ્રથાઓની શીખ અને નાવીન્યની શક્યતાઓનો સમન્વય કરતાં રહેવાનો છે અને એ દર વખતે નવા આયામોમાં મૂકતાં રહેવાનો છે.

પ્રગતિમાં ક્યાંય અટકાવ નથી, સીમિત પણ નથી. દરેક દિશા અને પડાવ, અનન્ય અને અન્યોન્ય દિશા અને પડાવો ખોલે છે.

બ્રહ્માંડની ગતિ અને સ્વભાવ જો પ્રથાગત હોત તો સૃષ્ટિએ સમેટાવવું પડ્યું હોત અને ઈતિહાસ કે વિજ્ઞાન નહોત ... માનવીય જીવન કરતાં પશુતુલ્ય જીવનને પ્રાધાન્ય હોત...

પ્રભુની ગતિ સર્વોપરી...

જય હો!

સાદર ...

- મોરલી પંડ્યા
માર્ચ, ૨૦૧૮

The narrow horizon of their days was filled
With things and creatures that could help and hurt:
The world's values hung upon their little self.
Isolated, cramped in the vast unknown,
To save their small lives from surrounding Death
They made a tiny circle of defence
Against the siege of the huge universe:
They preyed upon the world and were its prey,
But never dreamed to conquer and be free.
Obeying the World-Power's hints and firm taboos
A scanty part they drew from her rich store;
There was no conscious code and no life-plan:
The patterns of thinking of a little group
Fixed a traditional behaviour's law.
Ignorant of soul save as a wraith within,
Tied to a mechanism of unchanging lives
And to a dull usual sense and feeling's beat,
They turned in grooves of animal desire.

* BOOK II: The Book of the Traveller of the Worlds 144

These practices, which consist of ill-treating the body in order, so they say, to liberate the spirit from it, are in fact a sensuous distortion of spiritual discipline; it  is  a  kind  of perverse  need  for  suffering  which  drives  the ascetic to self-mortification. The sadhu’s recourse to the bed of nails or the Christian anchorite’s resort to the whip and the hair-shirt are the result of a more or less veiled sadistic tendency, unavowed and unavowable; it is an unhealthy seeking or a subconscious need for violent sensations. In reality, these things are very far removed from all spiritual life, for they are ugly and base, dark and diseased; whereas spiritual life, on the contrary, is a life of light and balance, beauty and joy. They are invented and extolled by a sort of mental and vital cruelty towards the body. But cruelty, even with regard to one’s own body, is nonetheless cruelty, and all cruelty is a sign of great unconsciousness. Unconscious natures need very strong sensations, for without them they can feel nothing; and cruelty, which is one form of sadism, brings very strong sensations. The avowed purpose of such practices is to abolish all sensation so that the body may no longer stand in the way of one’s flight towards the spirit; but the effectiveness of this method is open to doubt. It is a recognised fact that in order to progress rapidly, one must not be afraid of difficulties; on the contrary, by choosing to do the difficult thing at every opportunity, one increases the will-power and strengthens the nerves. Now, it is much more difficult to lead a life of moderation and balance, in equanimity and serenity, than to try to contend with over-indulgence in pleasure and the obscuration it entails, by over-indulgence in asceticism and the disintegration it causes.  It is much more difficult to achieve the harmonious and progressive development of one’s physical being in calm and simplicity than to ill-treat it to the point of annihilation. It is much more difficult to live soberly and with- out desire than to deprive the body of its indispensable nourishment and cleanliness and boast proudly of one’s abstinence.  It is much more difficult to avoid or to surmount and conquer illness by an inner and outer harmony, purity and balance, than to disregard and ignore it and leave it free to do its work of destruction.

* The Mother, On Education: The Four Austerities and the Four Liberations

Flower Name: Wrightia tinctoria
Pala indigo plant

Significance: Religious Thoughts
Can only be utilised when it is freed from the influence of religions.